မန်တလေးမှာသာ ကွားရလေ့ရှိပွီး မနျးသူ မနျးသားတှသော သုံးတကျတဲ့ ထူးခွားတဲ့ အသုံးအနှုနျး (10) ခှနျး
ဒီနေ့မှာတော့ မန်တလေးကို အလညျလာကွသူတှေ၊ မန်တလေးကို အသဈလာရောကျအခွခေနြထေိုငျသူတှေ နားမရှငျး၊မကြျစိရှုပျတတျတဲ့ အသုံးအနှုနျး(10)မြိုး ကို ရှငျးပွခငြျလို့ပါ။
ဒီ post လေးကို အစအဆုံးဖတျပွီးရငျ ဘာလို့ဒီလိုခေါျတယျဆိုတဲ့အသုံးအနှုနျးလေးတှကေို သိသှားကွလိမ့ျမယျထငျပါတယျနောျ။
(၁) မုန့ျတီ
မန်တလေးမှာ မုန့ျတီစားရငျ နနျးကွီးသုပျစားမယျလို့ တခါတညျး မမှာကွပါဘူး။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ရှေးခယြျစရာ မုန့ျတီအမြိုးအစား အမြားကွီးရှိလို့ပါပဲ။
ကွကျသားနိုငျးခငြျး၊ ငါးဖယျလုံးတှနေဲ့ မန်တလေးမုန့ျတီလားဂေါျဖီဖတျ၊ ဗယာကွောျတှနေဲ့ စေးနအေောငျသုပျထားတဲ့ ခိုတောငျမုန့ျတီလားဆိုပွီး ရှေးခယြျနိုငျသလို မုန့ျတီဖတျ အရှယျအစားကိုလညျး ရှေးခယြျနိုငျပါတယျ။
မန်တလေးမုန့ျတီ စားမယျဆိုရငျ နနျးသေး= 0.1 – 0.2 cm၊ နနျးလတျ=0.4 – 0.5 cm၊ နနျးကွီး = 0.7 – 0.8 cm ဆိုပွီး ဆိုဒျအရှယျအစား (3) မြိုး ရှေးခယြျနိုငျပွီး ခိုတောငျမုန့ျတီမှာတော့ခိုတောငျနနျးလို့ ခေါျတဲ့ 0.3 – 0.4 cm ဆိုဒျကို အမြားဆုံး အသုံးပွုပါတယျ။
ခိုတောငျနနျးဟာ နနျးသေးနဲ့ နနျးလတျကွားက ဆိုဒျဖွဈပါတယျ။ဒါကွောင့ျမို့ မန်တလေးမှာ နနျးကွီးသုပျ စားမယျလို့မပွောကွဘဲ မုန့ျတီစားမယျလို့သာ မှာကွပွီး ကိုယျကွိုကျနှဈသကျရာ မုန့ျတီ အမြိုးအစားနဲ့ နနျး အမြိုးအစားကို ရှေးခယြျသုံးဆောငျကွတာ ဖွဈပါတယျ။
(၂) မုန့ျဟငျးခါး သောကျမယျ
မန်တလေးမှာ မုန့ျဟငျးခါး သုံးဆောငျတာကို “မုန့ျဟငျးခါး စားတယျ” လို့ မသုံးနှုနျးဘဲ “ မုန့ျဟငျးခါး သောကျတယျ ” လို့ သုံးကွပါတယျ။
မန်တလေးရဲ့ မုန့ျဟငျးခါးတှဟော ရနျကုနျမုန့ျဟငျးခါးလို အရညျ မပစြျ၊ ငါးအဖတျ မမြားဘဲ ပဲအရညျကြဲကြဲ၊ ငါးအဖတျ နညျးနညျးနဲ့ ခကြျကွတာမို့ “သောကျတယျ”လို့ သုံးကွတာ ဖွဈပါတယျ။
(၃) မန်တလေး ထမငျးပေါငျး
မန်တလေးမှာ ထမငျးပေါငျး တဈပှဲပေးပါလို့ မှာလိုကျရငျ နီနီရဲရဲ ဆော့ဈနဲ့ နယျထားပွီး မွပေဲဆံ ဖွူးထားတဲ့ အသားကွောျ၊ အသားကငျ မြားမြားပါတဲ့ ထမငျးတဈပှဲရောကျလာပါလိမ့ျမယျ။
ရနျကုနျထမငျးပေါငျးလို ကောျရညျနဲ့ အသီးအရှကျ ကွောျထားတာမြိုး တှေ့ရမှာ မဟုတျပါဘူး။
ဒါကွောင့ျ မန်တလေးမှာ ထမငျးပေါငျး မှာစားရငျ မန်တလေးထမငျးပေါငျးလားရနျကုနျထမငျးပေါငျးလားလို့ သခြောခှဲခွားပွောပေးဖို့ လိုပါလိမ့ျမယျနောျ။
(၄) တိုရ / ပဲပငျပေါကျ
မန်တလေးမှာ မွီးရှညျစားမယျဆို တခြို့ဆိုငျတှကေ “တိုရ ထည့ျမလား” လို့ ပွနျမေးတတျကွပါတယျ။ “တိုရ”ဆိုတာ တကယျတော့ ပဲပငျပေါကျပါပဲ။
ရှေးခတျေတုနျးက မန်တလေးမှာ မွီးရှညျဟာ ပွညျကွီးတရုတျတှနေဲ့ အတူပါလာခဲ့တဲ့ စားသောကျဖှယျရာတဈမြိုးပါ။ မွီးရှညျဆိုတဲ့စကားလုံးကိုကတရုတျလို 米線(Mǐxiàn) “မီရှန့ျ”ကနေ ဆငျးသကျ လာတာပါ။
ဒါကွောင့ျ မွီးရှညျထဲ ထည့ျတဲ့ ပဲပငျပေါကျကိုလညျး တရုတျလို 豆芽(Dòuyá) ”တို့ရာ” ကနေ ဆငျးသကျလာပွီး မွနျမာလို “တိုရ” ဖွဈသှားပါတယျ။
(၅) ခါကကြျဥ
ခါကကြျဥဆိုတာ ကွကျ/ငှကျ တိရစ်ဆာနျတှကေ ရတဲ့ဥ မဟုတျပါဘူး။ မန်တလေးမှာ မုနျလာဥနီ (carrot) ကို ခါကကြျဥလို့ ခေါျကွပါတယျ။ Hindi ဘာသာစကား (Gaajar Root) ဂါဂြာရု ကနေ မွနျမာလို ခါကကြျဥ ဖွဈလာ တာပါပဲ။
ခါကကြျဥလိုပဲ ဈေးကှကျထဲက တခြို့သီးနှံတှေ အမညျကလညျး Hindi ဘာသာစကားကနေ မှေးစားထားတာ ဖွဈပါတယျ။(Gaajar Root)= ခါကကြျဥ၊ (Aloo)= အာလူး၊ (Gobhee)= ဂေါျဖီထုပျ စတဲ့စကားလုံးတှပေေါ့
(၆) ဒူးမလိုငျ
မန်တလေးမှာ ဒူးမလိုငျလို့ မှာလိုကျရငျ ဒူးရငျးသီးတဖတျမှ မပါတဲ့ မလိုငျစဈစဈ တခှကျရောကျလာပါမယျ။ ဒါကိုမှ ဘာလို့ ဒူးရငျးသီးမပါတာလဲ မေးခငြျရငျ ဒူးမလိုငျဟာ ဒူးရငျးမလိုငျ မဟုတျလို့ပါလို့ ပွနျဖွရေပါမယျ။
ဒူးမလိုငျဆိုတာဟာ အိန်ဒိယအခြိုပှဲ တဈမြိုးဖွဈပွီး…Doodh Malai ဆိုတဲ့ စကားလုံးကနေ ဆငျးသကျလာပါတယျ။
ဒါကွောင့ျ ဒူးမလိုငျဟာ ဒူးရငျးမလိုငျကိုအလှယျတကူ ခေါျတဲ့ စကားလုံးမဟုတျတာကွောင့ျ ကိုယျသောကျခငြျတာဟာ ဒူးမလိုငျလား၊ ဒူးရငျးမလိုငျလား သခြောသိပွီး မှာဖို့ လိုပါတယျနောျ။
(၇) Co Co / ခေါခေါ
မန်တလေးမွို့အနှံမှာ တှေ့ရတဲ့ Co Co ဆိုတဲ့ Convenient store ဆိုငျငယျလေးမြား ကို မန်တလေးသူ မန်တလေးသားမြားက “ခေါခေါ” လို့သာ ခေါျကွပါတယျ။
တခွားမွို့က လာသူမြားက ကိုကို/ စီအိုစီအို စသဖွင့ျ ခေါျကွပမေယ့ျ မန်တလေးမှာ ဘာကွောင့ျ ခေါခေါ လို့ ခေါျရသလဲဆိုတာကလညျးသမိုငျးကွောငျး ရှိပါတယျ။
Co Co ဟာ မူလက “ခေါခေါ” ဆိုတဲ့ နာမညျနဲ့ လှနျခဲ့တဲ့ နှဈ(၃၀) ဝနျးကငြျကတညျးက မန်တလေး မနျးမွို့ဈေးအနီး 84လမျး 38-39 ကွားမှာ စတငျဖှင့ျလှဈရောငျးခခြဲ့ပါတယျ။
ဒါကွောင့ျမို့ဒီဆိုငျကို ခေါခေါ လို့သာ လူသိ မြားခဲ့တာမို့ နောကျပိုငျးမှာ Co Co လို့ နာမညျပွောငျးပွီး ဆိုငျခှဲတှေ တိုးခြဲ့ဖှင့ျလှဈပမေယ့ျ နှုတျကြိုးနတေဲ့ အတိုငျး ခေါခေါလို့သာ ဆကျလကျ ခေါျဆိုနကွေခွငျး ဖွဈပါတယျ။
(၈) တပွ၊ နှဈပွ
နရော တဈခုခုကို မသိလို့ မန်တလေးသူ၊ မန်တလေးသားတှကေို လမျးညှှနျမေးရငျဟောဟိုဘကျ တပွ၊ နှဈပွ လို့ ရညျညှှနျးတတျကွပါတယျ။
တခွားမွို့တှလေို တလမျး/နှဈလမျး၊ တဘလောကျ/နှဈဘလောကျလို့မသုံးဘဲ ဘာလို့ “ပွ” ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို သုံးကွတာလဲဆိုတော့ မန်တလေးရဲ့လမျးတှဟော
မငျးတုနျးမငျး လကျထကျကတညျးက မွနနျးစံကြောျ ရှှနေနျးတောျကို ဗဟိုပွုလို့ လမျးတှကေို မွို့ရိုးရဲ့ ပွအို းတဈခုစီတိုငျးနဲ့ တည့ျတည့ျ ဖောကျလုပျထားလို့ပါပဲ။
လေးထောင့ျ မွို့ရိုးတှဟော တဘကျကို တာ(၆၀၀)ရှိပွီး (၁၂) ခု အတိအကြ ခှဲထားတာမို့ ပွအိုးတဈခုနဲ့ တဈခုဟာ တာ(၅၀) ကှာဝေး ပါတယျ။
အခုခတျေ အတိုငျးအတာနဲ့ဆို ပပေေါငျး (၅၅၀) ဝနျးကငြျပါ။ဒါကွောင့ျ ပွအိုး တခုခွားတိုငျး လမျးတခု ရှိတဲ့အတှကျ တပွအိုး၊ နှဈပွအိုး ရတှေကျ ခေါျဆိုရာကနေ တပွ၊ နှဈပွ ဖွဈလာခဲ့ပါတယျ။
မန်တလေးနနျးတောျကို အလယျဗဟိုထားလို့ အရှေ့ဘကျအရပျကို နနျးရှေ့၊ မွောကျဘကျအရပျကို မွောကျပွငျ၊ အနောကျဘကျခွမျးကို အနောကျပွငျ၊ အမရပူရကို တောငျမွို့ ခေါျဆိုကွသလို အရပျမကြျနှာ လမျးညှှနျရာမှာလညျး ဘယျ – ညာ မသုံးဘဲ အရှေ့၊အနောကျ၊ တောငျ၊ မွောကျကို ရညျညှှနျး ပွောတတျကွပါတယျ။
(၉) ဘူတာကွီး
မန်တလေးသူ၊ မန်တလေးသားတှကေ သူတို့မွို့က ဘူတာကို “ကွီး” ထည့ျပွီး ဘာလို့ ခေါျကွတာလဲရယျလို့ တခွားမွို့သူမွို့သားတှကေ တအံ့တဩ ဖွဈတတျ ကွပါတယျ။
တကယျတော့ မန်တလေးမှာ ပါတောျမူပွီးစ ကာလမြားက ဘူတာကွီးနဲ့ ဘူတာလေး ရယျလို့ နှဈမြိုး ရှိခဲ့လို့ပါပဲ။
မနှငျးဆီ ရထားဟာ ဈေးခြို – မတ်တရာပွေးဆှဲပွီး ကုနျစိမျးတှေ အဓိကသယျဆောငျပါတယျ။ ဘူတာလေးဟာယခုမနျးသီရိဈေးနရောမှာပါ။ မနန့ျဂြီရထားနဲ့ ဘူတာလေးဟာ 1920 ကြောျခုနှဈမြားကတညျးက ဖကြျသိမျးလိုကျပွီမို့ မရှိတော့ပါဘူး။
လမျး(30) -(78) လမျးဆုံမှာ တညျရှိပွီး တမွို့ကနတေမွို့ ပွေးဆှဲတဲ့ ရနှေေးငှေ့စကျခေါငျးသုံး မီးရထားကွီးမြား ဆိုကျကပျရာကိုတော့ ဘူတာကွီးလို့ ခေါျပါတယျ။
ဘူတာ နှဈမြိုးရှိခဲ့တာမို့ ဘူတာကွီးနဲ့ဘူတာလေးလို့ ခှဲခွား ခေါျဝေါျရာကနေ နောကျပိုငျးမှာ မနှငျးဆီရထားနဲ့ ဘူတာလေးမရှိတော့ပမေယ့ျ ဘူတာကွီးကို “ဘူတာကွီး”လို့ပဲ ဆကျလကျ ခေါျဝေါျနကွေတာဖွဈပါတယျ။
(၁၀) ကြှနျတောျ
မန်တလေးသူတှကေ စကားပွောရာမှာ ကိုယ့ျကိုကိုယျ “ ကြှနျတောျ/ ကနြောျ” ဆိုတဲ့ နာမျစား သုံးလေ့ ရှိကွပါတယျ။ သီခငြျးတှထေဲမှာတောငျ “ကြှနျတောျ…ကြှနျတောျနဲ့ ပွောတတျတဲ့ မန်တလေးသူ” ဆိုပွီး ထည့ျသှငျး ဖှဲ့ဆိုခဲ့ပါတယျ။
နိုငျငံကြောျ သငျ်ကွနျမိုးရုပျရှငျဇာတျလမျးမှာ မငျးသမီး ခငျသနျးနု(ထား)က မန်တလေးဆနျတဲ့ “ကြှနျတောျ” ဆိုတဲ့ နာမျစား ထည့ျသုံးပမေယ့ျ ဆငျဆာအဖှဲ့က ပွနျလညျ ဖွုတျခြ ခဲ့ဖူးပါတယျ။
ကြှနျတောျဆိုတဲ့ နာမျစားဟာ ယခုခတျေမှာတော့ အမြိုးသားသုံး နာမျစားအဖွဈသာ ယူဆနကွေပမေယ့ျ တကယျတော့ ရှေးအစဉျအဆကျကတညျးက မန်တလေးမှာတော့ အမြိုးသားရော အမြိုးသမီးရော အသုံးပွုတဲ့ နာမျစား ဖွဈပါတယျ။
မန်တလေးဟာ မွနျမာဘုရငျမငျးဆကျရဲ့ နောကျဆုံး စိုးစံခဲ့တဲ့ မငျးနပွေညျတောျဖွဈတာနဲ့အညီ ရှေးက မန်တလေးသူ၊ မန်တလေးသားတှဟော ဘုရငျမငျးမွတျဆီ အခစားဝငျရတဲ့အခါ ကြေးတောျမြိုး၊ ကြှနျတောျမြိုးအဖွဈ မိမိကိုယျကို နှိမ့ျခြ သုံးနှုနျးတာပါ။
ခုခြိနျမှာ မန်တလေးဟာ မငျးနပွေညျတောျအဖွဈ မရှိတော့ပမေယ့ျ မနျးသူ၊ မနျးသားမြားကတော့ ကြှနျတောျဆိုတဲ့ စကားကို ဒီနေ့ထိ အမြိုးသားရော အမြိုးသမီးပါ ဆကျလကျ သုံးနှုနျးနကွေဆဲဖွဈပါတယျ။
မသိသေးတဲ့ မိတျဆှေ၊ သူငယျခငြျးတှရှေိရငျလညျး ယဉျနှောငျးရဲ့ ဒီစာလေးကို share ပေးလို့ရပါတယျနောျ…။
လေးစားစှာဖွင့ျ ခရကျဒဈ ပေးပါသညျ။ဗဟုသုတအဖွဈ ပွနျလညျမြှဝခွေငျး ဖွဈပါသညျ။ခရက္ဒစ္
