သတိထားၾကပါ။ေဆးခန္းမွာ သည္ရက္ပိုင္းအတြင္း အေတြ႕ရမ်ားလာတဲ့ Scrub typhus ေရာဂါ
Scrub typhus ဘာေၾကာင့္ျဖစ္
Orentia Tsutsugamushi လို့ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ေရာဂါပါ။အဲ့ဒီဘက္တီးရီးယားေတြဟာ အပင္ေတြ ( ျခဳံပင္ ၊ ျမက္ပင္ စသျဖင့္ ) ၊ တိရိစၧာန္ေတြ( ဥပမာ- ေခြး ၊ ေၾကာင္ ၊ ႂကြက္ စသျဖင့္ ) မွာ တြယ္ကပ္ေနတဲ့
အဂၤလိပ္ေဝါဟာရ Mites လို့ေခၚတဲ့ မႊား ၊ သန္း ၊ ေလွး ၊ ကျမင္းနီ စတဲ့ ပိုးမႊားေတြမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။အဲ့ဒီပိုးမႊား ( Mites ) ေတြ လူကိုကိုက္တဲ့အခါ ကိုက္တဲ့ေနရာကတဆင့္ ဘက္တီးရီးယားေတြပါတဲ့ ပိုးမႊားရဲ့သားေလာင္း ( Chigger ) ေတြ လူ႔ကိုယ္ခႏၶာထဲဝင္ေရာက္ၿပီး ေရာဂါရေစပါတယ္
ေရာဂါလကၡဏာေတြ
ဖ်ားရက္ၾကာမယ္ ၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္ႀကီးမယ္။ေခါင္းကိုက္မယ္ ဗိုက္နာမယ္ ပ်ိဳ့အန္မယ္။ေခ်ာင္းဆိုးၿပီး အသက္ရွူခက္မယ္။ခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလုံးနာက်ဥ္ကိုက္ခဲေနမယ္။တခါတရံ မ်က္စိေတြရဲေနမယ္ ခႏၶာကိုယ္မွာ Rash လို့ေခၚတဲ့ အနီဖုအနီျပင္ေတြ ထြက္တတ္တယ္
ဆရာဝန္ေတြအတြက္ Typhus လို့ အတိအက်ေျပာနိုင္တဲ့အဓိကလကၡဏာက ပိုးမႊားကိုက္တဲ့ေနရာမွာေတြ႕ရတဲ့ အမဲေရာင္အကြက္ေလးပါ ။ Eschar လို့ေခၚပါတယ္( အဲဒီ Eschar ကိုေတြ႕ရင္ Typhus ေသခ်ာၿပီမို့ သူနဲ႔ဆိုင္တဲ့ေဆးေပးရင္ ေသခ်ာေပါက္ေပ်ာက္ပါၿပီ )
ပိုးမႊားကိုက္တဲ့အနားမွာရွိတဲ့ ျပန္ရည္အက်ိတ္ ( Lymph nodes ) ေတြ ေရာင္တတ္တာကိုလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ေရာဂါအရမ္းဆိုးရြားလာရင္ ဦးေႏွာက္ေရာင္တာ ( encephalitis ) ၊ အဆုတ္ေရာင္တာ( pneumonia ) ေတြျဖစ္ၿပီး အသက္ဆုံးရွုံးတတ္လို့ ေရာဂါျဖစ္လာရင္ မေပါ့ဆေစလိုပါ
ဘယ္လိုကုသၾကမလဲ
ကုသဖို့ေဆးဝါးေတြမေတြ႕ခင္က ေရာဂါျဖစ္ပြားသူရဲ့ ၄-၄၀% အထိ ေ+သဆုံးၿပီးေဆးဝါးနဲ႔ကုသၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ ေရာဂါေၾကာင့္ေသဆုံးမွုကို ၂% ေအာက္ထိ ေလ်ာ့ခ်နိုင္ခဲ့တယ္လို့ မွတ္တမ္းတင္ထားတာေတြ႕ရပါတယ္။ေဆးေတြကေတာ့ Doxycycline , Chloramphenicol ,Azithromycin , .. စတဲ့ ေဆးေတြပါ
ဘယ္သူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားသလဲ
ဥယ်ဥ္ၿခံမွာ အလုပ္လုပ္သူေတြ
ဟင္းသီးဟင္းရြက္ စိုက္ပ်ိဳးတဲ့သူေတြအိမ္ေမြးတိရိ စၧာန္ေတြနဲ႔ လက္ပြန္းတတီးေနတဲ့သူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။
ခႏၶာကိုယ္ဘယ္ေနရာေတြမွာ Eschar ကို အေတြ႕မ်ားလဲ
ခႏၶာကိုယ္အတြင္းပိုင္းမွာ ( ဥပမာ ရင္ဘတ္ ဘရာစီယာေအာက္ ေပါင္ၿခံေတြ ဂ်ိဳင္းၾကားေနရာေတြ ဗိုက္ေတြမွာ ) အေတြ႕ရမ်ားပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ အဖ်ားၾကာရွည္ၿပီး ဘာေဆးနဲ႔မွမေပ်ာက္တဲ့ အဖ်ားေရာဂါေတြ႕ၿပီဆိုရင္ Typhus မ်ားျဖစ္ေနမလားလို့ ( လူနာကိုခြင့္ေတာင္းၿပီး ) လူနာရဲ့ခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလုံးကို လွန္ေလာၿပီး Eschar ရွိမရွိ ရွာရပါတယ္
ဘယ္လိုကာကြယ္ၾကမလဲ
၁ ။ Typhus ေရာဂါ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ေနရာေတြကို မသြားပါနဲ႔
၂ ။ ျခဳံပင္ ၊ ျမက္ပင္ ၊ သစ္ပင္ေတြနဲ႔ ထိေတြ႕ရမယ္ဆိုရင္ အဝတ္အစားကို လုံျခဳံေအာင္ဝတ္ပါ
၃ ။ အဝတ္အစားေတြကို ျခဳံပင္ ျမက္ပင္ေပၚေတြ မလွန္းပါနဲ႔
အဝတ္တန္းေတြကို အပင္ေတြနဲ႔ေဝးေဝးမွာ ျပဳလုပ္ပါ
၄ ။ အိမ္ခန္းေတြကို သန္႔ရွင္းေအာင္ထားပါ ( ပစၥည္းေတြ ရွုပ္ပြေအာင္မထားနဲ႔ ၊ ႂကြက္ေတြမရွိေစနဲ႔ )ပိုးမႊားေသေစနိုင္တဲ့ Spray ေတြ ျဖန္းပါ
၅ ။ အိမ္ေမြးတိရိ စၧာန္ေတြကို ပုံမွန္သန္႔ရွင္းေရး ျပဳလုပ္ေပးပါ
၆ ။ တကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရး ဂ႐ုစိုက္ပါ
၇ ။ Typhus ေရာဂါလကၡဏာေတြေတြ႕ရင္ နီးစပ္ရာေဆး႐ုံ/ေဆးခန္းဆရာဝန္ႏွင့္ျပပါ
ေဆးပညာနဲ႔ အလွမ္းေဝးသူ Nonmedical person ေတြအတြက္ ရည္ရြယ္ၿပီးေရးပါတယ္
လိုအပ္တာမ်ားရွိရင္ ျဖည့္စြက္ေပးၾကပါခင္ဗ်ား …ေအာက္ကပုံေတြကေတာ့ သည္တစ္ပတ္အတြင္း ေဆးခန္းလာလူနာေတြမွာ ရွာေဖြလို့ေတြ႕ရတဲ့ Eschar ပုံေတြပါ။သေဗၺသတၱာေဝေနယ်ာ ခ်မ္းသာကိုယ္စိတ္ျမဲၾကပါေစ ……
ေဒါက္တာေက်ာ္စိုးထြန္း
