သင်္ကြန်ဆိုတာ မြန်မာတို့ရဲ့ မူပိုင်ဖြစ်ကြောင်း သမိုင်းအထောက်အထားဖြင့် ရှင်းလင်းချက်..

“သင်္ကြန်”။ အသံထွက် – သင်းဂျန်၊ ဿဂျန်။ မြန်မာလဖြစ်သည့် တန်ခူးလ၌ ရေပက်ကစားသော သင်္ကြန်ပွဲတော် ဆိုသည်ကား မြန်မာ့ရိုးရာ စစ်စစ်ဖြစ်သည်။

သင်္ကြန် ၂ မျိုးရှိ၏။ “ဗေဒင် သင်္ကြန်” နှင့် “နှစ်ကူးသင်္ကြန်” ဖြစ်သည်။ ရှေးက ဘုရင်များသည် ဇာတာစန်းလဂ် သန့်စင် လိုသည့်အခါ သင်္ကြန်ခေါ်တော်မူ၏။ ထိုသည်မှာ နှစ်တစ်နှစ်ကူးပြောင်းသွားသည့် သင်္ကြန်မဟုတ်ပေ။ ခေါင်းဆေးမင်္ဂလာပြုခြင်း၊ ယတြာပြုခြင်း သင်္ကြန်ဖြစ်၏။ ထိုသည်ကို သင်္ကြန်ခေါ်သည်ဟု ဆိုရိုးပြု၏။ ထိုသင်္ကြန်ခေါ်သည်မှာ လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးတစ်ယောက် အတွက်သာ သီးသန့်ဖြစ်၏။ နှစ်ကာလ အချိန်အခါနှင့် သက်ဆိုင်သော အများပြည်သူနှင့် သက်ဆိုင်သော ပြက္ခဒိန်နှင့်ဆိုင်သော သင်္ကြန်မဟုတ်ပေ

လက်ရှိပုဂံမြို့ကို တည်လုပ်တည်ထောင်သည့် ပျဉ်ပြားမင်းအကြောင်း၌ “အနိစ္စရောက်လိုသော် ဒိန္နက်သဲ သင်္ကြန် တပြိုင်နက်သင့်၏” ဟု ဖော်ပြ မှတ်တမ်းတင်သည်မှာ နှစ်သစ်ကူး သင်္ကြန် ကို ဆိုလိုခြင်း မဟုတ်ပေ။ ဗေဒင်သင်္ကြန် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် “သင့်” သည်ဟု အမှတ်သညာပြု ဖော်ပြသည်ဖြစ်၏။ ထိုသည်ကား ဗေဒင်အလိုအရ သင်္ကြန် ဖြစ်သည်။ ပြက္ခဒိန်အလိုအရ သင်္ကြန်မဟုတ်ပေ။

မြန်မာတို့၏ နှစ်ကူး သင်္ကြန်ကိုကား မဟာသင်္ကြန်ခေါ်သည်။ ၎င်း မဟာသင်္ကြန်ကို ပွဲတော် အဖြစ် ကျင်းပပြီးလျှင် ရေပက်ဖြန်းခြင်း၊ ရေကစားခြင်း ပြုလုပ်သည်။ ထိုကာလမှာ မြန်မာတို့၏ နှစ်အစ လ ဖြစ်သော တန်ခူးလတွင် ကျင်းပပြုလုပ်သည်ဖြစ်သည်။ ထိုသော တန်ခူးလ သည် အင်္ဂလိပ်လအဖြစ် april လနှင့် ကြုံနေသည်ကို april တွင် သင်္ကြန် ကျသည်ဟု ယူမှတ်၍မရပေ။ april လသည် အင်္ဂလိပ်တို့၏ နှစ်ကူးလ မဟုတ်သောကြောင့်ပင်။

သင်္ကြန်ပွဲတော်ကျင်းပသည်မှာ နှစ်စဉ် မြန်မာ ပြက္ခဒိန်အရ မြန်မာနှစ်သစ်၏ ပထမဆုံးလ တန်ခူး လတွင် ကျင်းပခြင်းဖြစ်၏။ ဗေဒင်ကိန်းခန်း ပြက္ခဒိန်ဆိုင်ရာ တွက်ချက်မှုအရ နှစ်သစ်ကူး မဟာသင်္ကြန် မည်သည့်ရက်ကျမည် ဟူသည်ကို အခါပေးရသည်ဖြစ်ပြီး၊ မည်သည့် အချိန် သင်္ကြန်ကျကြောင်း နာရီ မိနစ် စက္ကန့်နှင့် တကွ ကြေညာ အသိပေးရသည်ဖြစ်၏။

ယခင်က သင်္ကြန်ကျချိန်တွင် ဗဟိုစည်တီးခတ်ခြင်း အမြောက်ပစ်ဖောက်ခြင်းများပြုလုပ်သည်။ ထိုကာလကို မြန်မာတို့က အကြို၊ အကျ၊ အကြတ် (ဝါထပ်နှစ်တွင် အကြပ် ၂ရက်)၊ အတက် ဟူ၍ သတ်မှတ်သည်ဖြစ်ရာ၊ မဟာသင်္ကြန် အကြိုနေ့၊ မဟာသင်္ကြန် အကျနေ့၊ မဟာသင်္ကြန် အတက်နေ့ ဟူ၍ စနစ်တကျ စီမံခန့်ခွဲထားခြင်းဖြစ်၏။ ရေပက်ကစားသော နှစ်သစ်ကူးပွဲတော်ကို မြန်မာ ပြက္ခဒိန်အသုံးပြုသည့် မြန်မာလူမျိုးတို့၏ နှစ်သစ် ၏ အစအဦးလ တန်ခူးလ၌ ပြုလုပ်သည်ဖြစ်သည်။

သို့ဖြစ်ရာ အတာကူးသော နှစ်သစ်ကူး သင်္ကြန် ပွဲတော်သည် မြန်မာပြက္ခဒိန်အရ ကျင်းပခြင်းဖြစ်၏။ အခြားသော ဟိန္ဒူပြက္ခဒိန်၊ အင်္ဂလိပ် ပြက္ခဒိန်၊ သာသနာနှစ် တို့ဖြင့် ကျင်းပပြုလုပ်ခြင်း မဟုတ်ပေ။ လက်ရှိ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စစ်တကောင်းဒေသနှင့်အိန္ဒိယနိုင်ငံ အာသံပြည်နယ်ဒေသတို့တွင် မြန်မာ့နှစ်သစ်အတိုင်း ရေပက်ကစား၍ သင်္ကြန်ပွဲတော် ဆင်နွှဲကြသည်မှာ ၎င်းဒေသများ မြန်မာပိုင်ဖြစ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ မြန်မာများ နေထိုင်ခဲ့ကြသောကြောင့်ဖြစ်သည်။

မြတ်စွာဘုရားသည် မဟာသက္ကရာဇ် ၁၄၈ခု ကဆုန်လပြည့် နေ့တွင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူသည် ဖြစ်ပြီး ပထမသင်္ဂါယနာကို မြတ်စွာ ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုပြီး ၃လအကြာ ဝါခေါင်လပြည့်နေ့တွင် စတင်ခဲ့ရာ ၇ လ ကြာမြင့်ခဲ့၏။ သင်္ဂါယနာ စတင်သော ဝါခေါင်လပြည့်နေ့ကို သာသနာနှစ် ၁နှစ်ဟု သက္ကရာဇ်နှင့် အညီထား၍ စတင်ခဲ့ရာ သာသနာနှစ် အကူးအပြောင်းတိုင်း (ဝါ) သာသနာနှစ် အသစ်သည် ဝါခေါင်လပြည့်ကျော် ၁ရက်နေ့တိုင်း ဖြစ်သည်။

သို့ဖြစ်သည်ကြောင့် သာသနာနှစ်ကို ပြက္ခဒိန် နှစ်အဖြစ် အသုံးပြုသော ထိုင်းနိုင်ငံအနေဖြင့် သင်္ကြန်ပွဲတော်သည် ၎င်းတို့၏ မူပိုင်ဖြစ်သည်ဟုဆိုပါက နှစ်သစ်ကူး သင်္ကြန်ပွဲတော်ကို မြန်မာလ ဝါခေါင်လ(အင်္ဂလိပ်လ အဖြစ် july-augustလ) တို့တွင် မိုးရေထဲ၌ ရေပက်ကစား သင်္ကြန်ကျရမည်သာ ဖြစ်သည်။ သို့သော် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ သင်္ကြန်ပွဲတော်သည် မြန်မာတို့၏ မဟာသင်္ကြန်ပွဲတော်ရက်အတိုင်း ကျင်းပကြသည်ဖြစ်၏။ ကမ္ဘောဒီးယား လာအို တို့သည်လည်း ထို့အတူ ဖြစ်သည်။

ဤသည်မှာ ထိုနိုင်ငံများသည် ရှေးက မြန်မာနိုင်ငံ ပိုင်နက်များ ဖြစ်ခဲ့ကြောင်း ထင်ရှားသက်သေပြ နေခြင်းဖြစ်၏။ ထိုင်းသည် ကုန်းဘောင်ခေတ်၌ ဆင်ဖြူရှင်ကို စစ်ရှုံး၍ အယုဒ္ဓယပျက်စီးသည်ဖြစ်ရာ သောင်ဘူရီ ကို တည်ထောင်ပြီးမှ ဘန်ကောက်သို့ ရောက်ရှိလာခြင်းဖြစ်၏။ ထိုအချိန်အထိ အယုဒ္ဓယ၊ ဇင်းမယ် လင်းဇင်း(လာအို) စသည်တို့မှာ မြန်မာ့ပိုင်နက် နယ်မြေများ ဖြစ်သည်။

ဘိုးတော်ဘုရား လက်ထက်တွင်မှ ၎င်းနယ်မြေများကို မြန်မာတို့ဆုံးရှုံးသွား၍ ဘန်ကောက်သားတို့ ပိုင်ဆိုင် သွားကြခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်လျှင် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု မြန်မာ့ပြက္ခဒိန် ဖြင့် ကျင်းပသည့် မြန်မာ့နှစ်သစ်ကူးသောလ နှစ်ဦး အစလ တန်ခူးလ၏ မဟာသင်္ကြန်ပွဲတော်သည် မြန်မာတို့၏ မူပိုင် ရိုးရာ ပွဲတော်သာ ဖြစ်သည်။

ယူနန်ပြည်နယ် စပ်ဆောင်ပဏ္ဏာ ဒေသသည်လည်း မြန်မာတို့ ပိုင်ခဲ့သည့် ဒေသများဖြစ်သည်ကြောင့် မြန်မာတို့ ကျင်းပသည့် သင်္ကြန်ပွဲတော်ရက်အတိုင်း လိုက်လံကျင်းပကြသည်သာဖြစ်သည်။ မဟာသင်္ကြန်သည် မြန်မာ့ ပြက္ခဒိန်တွင်သာလျှင် နှစ်သစ်ကူး ပွဲတော်အဖြစ် ကျရောက်၍ အခြား မည်သည့်လူမျိုး တိုင်းပြည်တို့၏ ပြက္ခဒိန်တွင်မှ နှစ်သစ်ကူး အဖြစ် ကျရောက်သည် မဟုတ်ပါပေ။

ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း သာသနာနှစ်ကို ပြက္ခဒိန်နှစ်အဖြစ် အသုံးပြုသည့် ထိုင်းတို့သည် သာသနာနှစ် ကူးပြောင်းသော July-august လတွင် ထိုင်း နှစ်သစ်ကူး သင်္ကြန်ပွဲတော်အဖြစ် ရေပက်ကစား ကျင်းပသည်ဖြစ်ပါမူ ထိုသော မိုးတွင်းကြီး နှစ်သစ်ကူး ရေပက်ကစားသည့် ယဉ်ကျေးမှုသည် ထိုင်း ယဉ်ကျေးမှု ဖြစ်သည်ဟု အသိအမှတ်ပြုပေး ရမည်ဖြစ်သည်။

ယခုသော်မူ မြန်မာပြက္ခဒိန်အရ မြန်မာတို့၏ နှစ်အစလ တန်ခူးလတွင် မြန်မာတို့က နှစ်သစ် ကူးပြောင်းကြသည်၊ နှစ်ဟောင်းက အညစ်အကြေး များကို အတာရေဖြင့်ဆေးကြောကြသည်ဟူသော ကောင်းနိမိတ်ကိုဆောင်၍ လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း ရာထောင်ချီကပင်လျှင် မြန်မာ့ရိုးရာ ပြုလုပ် ကျင်းပခဲ့သော ရေကစားခြင်းကို မြန်မာတို့၏ ပြက္ခဒိန်အတိုင်း ဤသည်မရွေး လိုက်လံတုပသူ တချိန်က မြန်မာ့လက်အောက်ခံ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုဖြင့်နေထိုင်သူ ဘုရင့်နောင်၏ မွေးစားသား ဗြနရစ် (နရဲစွမ်)၏ အဆက်အနွယ်များက သာသနာနှစ် ကို အသုံးပြုနေပါလျက် မြန်မာနှစ်ဖြင့် ကျင်းပ သော မြန်မာ့ရိုးရာ မဟာသင်္ကြန်ပွဲတော်ကို ၎င်းတို့ကသာလျှင် မူလ ဖြစ်သယောင် ပြောင် လိမ်ပြောင်စား ခိုးယူနေကြပြီဖြစ်သည်။

ယနေ့ ဤဒေသကြီးတဝိုက် မြန်မာလ တန်ခူးလရောက်တိုင်း မြန်မာပြက္ခဒိန်က သတ်မှတ်သည့်ရက်အတိုင်း ရေပက်ကစားကြသောဒေသ အားလုံးသည် ယခင်က မြန်မာပိုင်ဒေသများ ဖြစ်ကြောင်းရာဇဝင်လှန်ပါက အတိုင်းသား ထင်းရှင်းစွာ တွေ့ရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ သင်္ကြန်ဟူသော အခေါ်အဝေါ်သည် ပါဠိ၊ သက္ကတ ဖြစ်သော်ငြားလည်း ထိုသော ဘာသာစကား အသုံးပြုရာအရပ်၌ သင်္ကြန်ဟူသည် ကူးပြောင်း ခြင်း ဟူ၍သာ သုံးစွဲ၍ နှစ်တစ်နှစ်မှ နှစ်တစ်နှစ်သို့ အသစ်ကူးပြောင်းသော နှစ်သစ်ကူးပွဲတော်များ ကို သင်္ကြန်ပွဲဟူ၍ မသုံးကြပေ။ ဓလေ့လည်း မရှိကြပေ။

လက်ရှိ အိန္ဒိနိုင်ငံ ဖြစ်၍ သွားသော ယခင်က မြန်မာပိုင်ဖြစ်သော အာသံ မဏိပူရ ဒေသများ၊ စစ်တကောင်း ဒေသများမှလွဲ၍ နှစ်သစ်ကူးပွဲတော်ကို ရေပက်ကစားကြသည့် ရိုးရာဓလေ့ မရှိကြပါပေ။ ထိုဒေသများ သင်္ကြန် ရေပက်ကြသည်မှာ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုသာဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယ ယဉ်ကျေးမှု မဟုတ်ပေ။ အဘယ့်ကြောင့် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု သင်္ကြန်သည် ၎င်း အရပ်များတွင် ရောက်နေသနည်း ဟူမူ ထိုဒေသများသည် မြန်မာပိုင် ဒေသများ ဖြစ်ခဲ့ကြ ၍ ဖြစ်သည်မှာ သမိုင်းအထင်အရှား ရှိပေသည်။

သင်္ကြန်ဟူသည်မှာ သင်္ကန္တ၊ သျှင်္က(ရ)န္တ က လာသည်ဟူသည်မှာလည်း စကားလုံးအဖြစ်သာလျှင် ယူငင်သုံးစွဲသည်ဖြစ်၍ စကားလုံး၏ မူလရင်းမြစ် ဖြစ်သည်ဟုဆိုသော အိန္ဒိယတစ်နိုင်ငံလုံးတွင် နှစ်သစ်ကူးပွဲတော်ကို ရေပက်ကစားခြင်း ရိုးရာမရှိပေ။ အိန္ဒိယရိုးရာ ဓလေ့တွင် သင်္ကန္တ ဟူသော ရေပက်ကစားသည့် နှစ်သစ်ကူး ပွဲတော်မရှိပေ။ မြန်မာတို့က ဗေဒင် အခေါ်အဝေါ်မှ သင်္ကြန်ကို ရယူ၍ နှစ်သစ်ကူးပွဲတော်တွင် အသုံးပြုလိုက် ရုံမျှသာဖြစ်သည်။ စကားလုံးကိုသာ ရယူအသုံး ပြုလိုက်ခြင်း ဖြစ်၏။

အိန္ဒိယက သင်္ကန္တ ပွဲတော်ကြီးကို လိုက်လံ တုပ ပုံတူ ကူးယူလိုက်ပြီးလျှင် မြန်မာ့မူပိုင်ဟု ပြုလုပ်ခြင်း မဟုတ်ပေ။ အိန္ဒိယတွင်လည်း နှစ်သစ်ကူးတွင် ရေပက်ကစားသော သင်္ကန္တ ပွဲတော်ဟူ၍ မရှိပေ။ ဂင်္ဂါမြစ်အတွင်း ၄၅ရက်တာပွဲတော်ကျင်းပ ရေချိုးဆင်းကြသည်မှာလည်း နှစ်သစ်ကူး ပွဲတော် ကျင်းပသည် မဟုတ်ပါပေ။ သင်္ကြန် ဟူသော စကားလုံးသည် သင်္ကန္တက လာသည် ဟူရုံကာမျှဖြင့် မြန်မာ့ရိုးရာ မြန်မာ့ မူပိုင် မြန်မာပြက္ခဒိန်အရ ကျင်းပသော မြန်မာတို့၏ နှစ်သစ်ကူး နှစ်အစလ တန်ခူးလတွင် ကျင်းပ သည့် အတာရေသဘင် မဟာသင်္ကြန်ပွဲတော်သည် အိန္ဒိယက လာသည့် အိန္ဒိယမူရင်းဖြစ်ပါသည်ဟု အခိုင်အမာဆိုရန် အထောက်အထား မရှိပါပေ။

မြန်မာလေ သင်္ကန္တ၊ သင်္က(ရ)န္တ ကို ဆုန်ခရမ် ဟု ထိုင်းလေ သက္ကတသံဖြင့် ထွက်ရုံကာမျှဖြင့် မြန်မာ့ပြက္ခဒိန်ဖြင့် ကျင်းပသော မြန်မာ့ရိုးရာ မဟာသင်္ကြန်သည် သာသနာနှစ် အသုံးပြုသော ထိုင်း တို့၏ မူပိုင် ဖြစ်သွားသည် မဟုတ်ပါပေ။ အင်္ဂလိပ် ပြက္ခဒိန်ဖြင့် နှစ်စဉ် april လတွင် ပြုလုပ် သည်ဟု ဆိုရန်သည်လည်း အင်္ဂလိပ် ပြက္ခဒိန်၏ နှစ်ကူးသည် jan 1 ရက်နေ့သာဖြစ်၏။ သို့ဖြစ်ရာ မြန်မာ ပြက္ခဒိန် မြန်မာနှစ်သစ်အစ မြန်မာ တန်ခူးလတွင် ကျင်းပသော နှစ်သစ်ကူး ရေကစားသည့် အတာရေသဘင် မဟာသင်္ကြန် ပွဲတော်သည် အိန္ဒိယ၏ ရိုးရာမူပိုင်လည်း မဟုတ် သလို သာသနာနှစ်ပြက္ခဒိန် အသုံးပြုသော ထိုင်းတို့၏ မူပိုင်ရိုးရာလည်း မဟုတ်ပါပေ။

“မြန်မာတို့၏ မူပိုင် မြန်မာ့ရိုးရာ နှစ်သစ်ကူး အတာရေသဘင် မြန်မာ့ပြက္ခဒိန်အလိုအရ မြန်မာတို့ကျင်းပသည့် မဟာသင်္ကြန် ပွဲတော်သာလျှင်ဖြစ်ပေသည်။” မြန်မာပြက္ခဒိန်အရ မြန်မာ့နှစ်ကူး တန်ခူးလတွင် သင်္ကြန်ပွဲတော်ကျင်းပ၍ မြန်မာတို့ အခေါ် အတာရေပက်ဖျန်း ကစားသည့် နိုင်ငံတိုင်းသည် ယခင်က မြန်မာတို့၏ ပိုင်နက် ဒေသများသာ ဖြစ်ပေသည်။

ကိုးကား – သက္ကရာဇ် ၆၂၆၊ ၆၅၃၊ ၆၇၃ ခု များပါဝင်သည့်စောလှဝန်းကျောက်စာချပ်များမှ မြောက်ဘက် မျက်နှာချပ်၏ (ကျော)ဘက်မှ သင်ကြန်=သင်္ကြန် အထောက်အထား။ ကျောက်စာ ကြောင်းရေ ၂၂။ (မီးဖုန်း၊ သင်္ကြန်၊ စာရေး၊ ညောင်ရေသွန်း) source – Inscriptions of Burma. (မြန်မာတိုင်းရင်း ကျောက်စာများ – တတိယထုပ်) (မူရင်းရေးသားသူအား လေးစားမှုဖြင့် – bkr)